«Агьмедуллагь муаллим къилихдин саявилинни кьатIунрин деринвилин чешме, инсанвилин чешне я» — лагьана фикирнай за ам акурла. Вич заз чиз азим йисар винелай фейидалай кьулухъни зун ягъал туширди за кьатIанай. Адан секинвиле са чIехивал – гзаф чIехибуруз хас тушир чIехивал авай! Ам пара рахадачир, анжах адан гьар гаф, гьар фикир са тарс тир – гьам уьмуьрдин, гьам илимдин тарс!..
А. Гуьлмегьамедов 1936-йисан 8-январдиз Мегьарамдхуьр райондин Муьгъверган хуьре дидедиз хьана. Хизандин вад лагьай велед Агьмедуллагь, хуьруьн юкьван мектеб акьалтIарна, кIел давамариз Бакудиз атана. (Ам захъ галаз гагь-гагь азербайжандалди рахадай. Вичи гъалатI квачиз рахазвайди чиз-чиз гьар сеферни жузадай: «ГьакI тушни?» И чIавуз адан чина мили хъвер гьатдай. Якъин вичин жегьил чIавар, Бакуда фейи студент йисар рикIел хквезвай жеди…) Ина Гун-хчунрин (торговли) техникум акьалтIарна хайи хуьруьз хтай жегьил гадади кIел давамарун кьетна – ам Дагъустандин Гьукуматдин Педагогикадин Институтдин филологиядин факультетдиз кьабул хьана. Институт акьалтIарайдалай кьулухъ А.Гуьлмегьамедован рехъ мад Бакудиз акъатна – ам Азербайжандин Илимрин Академиядин (АИА) Низамидин тIварцIихъ галай ЧIаланни литературадин институтдин аспиран- турадик экечIна. ТIвар-ван авай профессор, туьрколог, кавказовед Селим Жафарован регьбервилик кваз лезги чIалан къуткъашен говордин кьилел кIвалахай жегьил алимдин илимдиз рехъ гьа икI ахъа хьана… (Ада гьар гаф кватайла Селим муаллимдин тIвар чIехи гьуьрметдив кьадай, налагь гьисятда ракIар ахъайна ам къенез гьахьда ва Агьмедуллагь муаллим адаз гъил чуькьвена, дуствилив салам гуз гьазур я…)
А.Гуьлмегьамедов эхиримжи сефер Бакудиз зун студент тирла, 2000-йисуз атана. За ДГЬУ-дин Бакудин филиалда кIелзавай. Ам чи аудиториядиз гьахьайла чун вири кIвачел къарагънай. Чаз и чIехи алим вилералди акун ахвар хьиз тир – виридан рикIелай чIалакай къен регъвезвай суалар алатнавай, чун ада вуч лугьудатIа акваз кис хьана акъвазнавай. Адаз гзаф хвеши тир. РикIин секинвилив чавай кIел-кхьинра дуьшуьш жезвай четинвилер хабар кьунай…
Им Агьмедуллагь муаллимдин Бакудихъ, Азербайжандихъ галаз галкIайрикай куьрелди ихтилат тир – адан уьмуьрдикай са-шумуд йисан акун, адан туькIуьрунрин вишелай са пай…
Кьисметди зун и чIехи инсандал мад гъилерда дуьшуьшарна: заз адан регьбервилик кваз чIалан диссертация хуьн несиб хьана. Им туькIуьрунрин алемда зи виридалай чIехи мурад тир, зун адав Агьмедуллагь муаллимдин куьмекдив агакьна. Гьам институтда, гьамни кIвале ада зун вичин саявилив, чIехивилив кьабулна рекье кутадай. Адаз гьам вичин хизанда, гьам кIвалахдал, гьамни патан халкьарин арада авай гьуьрмет акурла за мад ва мад ам лезги хьунал, жув адан аспирант хьуналди дамахдай. Къенин юкъузни зи кьатIунра, чирвилера адан рол хьуни зак руьгь кутазва. Ада заз илимдин гурар кIар-кIар акъатиз чирна; жуван чирвилер илимдал гъиз куьмек гана, рехъ къалурна. Им са зи – адан чирвилерикай пай къачунвай са сухтадин уьмуьрдиз адан туькуьрунри ганвай экв я. Анжах ада вишералди студентрин, цIудралди илимдин кандидатрин, докторрин чирвилерик пай кутунва. Им адан уьмуьрдин чIехивал къалурзавай лишан я! Агьмедуллагь муаллим вишералди монографийрин, цIудралди учебникрин, ктабрин кирам я. А.Гуьлмегьамедован уьмуьрдикай бере-бере, зегьметдикай зерре-зерре арадал атанвай словарар (абурун кьадар цIудалай гзаф я!) лезги чIалан пун я! Ада лезги чIалан илимда кьунвай чка, чIугунвай зегьметар алцумдай я мизан, я терез авач! Къвезмай несилрин мад са кардал бахтуни гъана – Агьмедуллагь муаллимди вичин чIехивилив лезги тIвар мадни вине авунва. Виш йисар къвез алатда, ада чал гъайи гьуьрметдикай гьар садал пай аватда!
Аллагьди вичиз рагьмет авурай!
Гуьлбес АСЛАНХАНОВА,
филологиядин илимрин кандидат, зари