Алай девирда Интернетда шиирар кхьизвайбур гзаф ава. Садбуру кхьенвайди тек са шиир ятIани, ам пайдах хьиз кьуна кIелзавайбурун дикъет чпел желб ийиз алахъда, муькуьбуру лагьайтIа, далудихъ чрана кхьенвай шииррин хараяр галатIани, кьил агъузна, са кIусни дамах гвачиз эдебиятдин рехъ давамарда. Сейфудин Шагьпазовни ибурукай сад я. Интернетда чун сад садал кьасухдай гьалтнай. Зи вил и бажарагъ авай касди кхьенвай ихьтин са шиирда акьунай:
Зa зи кирмa лeзги чилиз гaнaчтIa,
Пaк aдeтриз зун вaфaлу хьaнaчтIa,
Вичин дeрт-гъaм зa булaхрaй хъвaнaчтIa,
Лaцу жигeр кaрмaш хьaнa кaнaчтIa,
ТIaл къaти жeз Сaмур муькъвeл фeнaчтIa,
Кьвe пaтaзни килигиз зун шeнaчтIa,

Шарвилидин веси мецел гъаначтIа,
Ам кашамдин тIаратI хьиз за кьуначтIа,
Сад хъхьунин ният рикIе туначтIа
Гъуцар Сувухъ элкъвена кьин кьуначтIа…
Чин такьуна лугьузвa зa гьaвиляй:
-Хaйи чили aтIурaй зун хвaвиляй.
И шиир кIелайла зи вилерикай дерин фикирар ийизвай, вичин халкьдин дердерикай хабар авай, герек атайтIа хайи чил патал чанни гуз гьазур тир ватанперес къагьриман карагнай. Яраб ам вуж ятIа? — суал гузва жеди куьне. Ша, таниш жен.
Сейфудин Тегьмезбеган хва Шагьпазов 1960-йисан 1-июндиз Кьурагь райондин Гелхенрин хуьре дидедиз хьана. Школада кIелзавай йисара шиирар ва макъалаяр кхьиз гатIумна. Школа акьалтIарна ада сифте Махачкъаладин хуьруьн майишатдин техникумда, гуьгъуьнлай Дагъустандин аграр университетдин ветеринаррин факултетда кIелна. Алай вахтунда хайи хуьре маларин духтурвиле кIвалахзава. 2002-йисалай Урусатдин Журналистрин КIватIалдин член я. Адан туькIуьрунар Кьурагь райондин»Дагъдин булах», республикадин «Лезги газет», «Дагъустандин правда», армияда къуллугъзавайла «Советская Армия» газетра чап хьана.
Краснодар крайдин «Родина» колхозда кIвалахай йисара майишатдин «Животновод» тIвар алай цлан газетдин редакторвилин везифа тамамарна. Адан кхьинар кIелзавайбуруз «Лезги газетдин» чинрай мукьвал-мукьвал аквазва. С. Шагьпазова вижевай макъалаярни кхьизва. Эхиримжи вахтара акъатнавай макъалаяр — «Гелхенар», «Инсаниятдин къиметлу ерияр»,»Гьейран я зун квел, Къурушар», «Манидиз сергьятар чидач», «Зи рикIе са мурад ама», «Ихтибардиз вафалуди», «Миллетдал баркалла гъиз», «Тек луьлейри ванзама” ва мсб. я.
«Лезги газетда» адан шииррин кIватIалар — «Яйлахри цуьк акъуднавай береда…», «Жедач вавай зун дердисер…», «Вакай хьанва зи гьиссерин тамада» тIварар алаз акъатнава.
Сейфудин Шагьпазован са кьадар шиирра авай фикирар икьван гагьда садавни гвачирбур, садани талгьайбур я, са бязи шииррин кIалубар пуд цIарцIикай ибарат хьунал кьетIенбурни я:

Вун сир я зи рикIевай,
Вун цIир я зи никIевай,
Вун пIир я зи, виневай.

Сир чукIурдай туш,
ЦIир кьурурдай туш,
ПIир кьацIурдай туш.

КIевиз хуьда сир,
Къацуз хуьда цIир,
Лацуз хуьда пIир.
Къул: Зун ви мижевир* !

«Сир чукIурдай туш, /ЦIир кьурурдай туш, /ПIир кьацIурдай туш», — и Шагьдагъдин кукIушхьиз кьакьан мана авай цIарар шаирдин уьмуьрдин къанун я лагьайтIа, зун ягъал жедач: адан шииррин чIални, темаярни къуват квайбур, таъсирдайбур я. Шаирди вичин рикI хайи хуьруьз, дагълариз, ватандиз, муьгьуьббатдиз вижевай цIарар бахшнава. Гьина аваз хьайитIани, адан фикир хайи ватандикай, багърийрикай, дагъларикай я:

Зун гъурбатда авай чIавуз
Диде къведа, дагълар къведа рикIел зи.
Такабур квай лекьер къведа
Элкъвей чарх гуз кьилел зи.
Хайи Ватан-лезги чилер,
Куьре къведа, Къуба къведа рикIел зи.
Хуш келима мецел алай
Буба къведа рикIел зи.
(«Гъурбатда» шиирдай)

Шаирдин рикI и алай девирда гьич са тахсирни алачиз кьве пай хьуниз мажбурнавай хайи халкьдихъ кузва, ада датIана халкьдин вилик акъвазнавай четинвилерикай вичин шиирра фикирар кхьизва:

Санал хьанач, са кIвал хьанач къул хьанач.
Санал кIватIдай кьуват хьанач, пул хьанач.
Халкьдихъ руьгьдин дестек хьанач, гул хьанач.
Бес Кьулан вацI чIур тежедай цал яни?
Югъ-къандавай гьатзава чун деркела,
Куьмек авач я кIваляй, я къецелай,
Халкьдин вилик акъвазнавай месэла
ЦIилиналлай алуд тежер тIвал яни?

Иви хъвана тух тежезвай нахаяр.
Ягъиз-рекьиз чи квайни квай рухаяр,
Галуддани далудихъай архаяр?
Дуьня гегьенш, чаз фир-тефир сал яни ?
(«РикIин тIал» шиирдай)

И «РикIин тIал» тIвар алай шиирда авторди вичин ва шиир кIелзавайбурун вилик са кьадар суалар вегьизва. И суалри гьар са бендинин эхиримжи цIар кьунва. Эгер и суалриз дикъетдивди фикир гайитIа, чаз лезги халкьдин вилик акъвазнавай четинвилер са капун юкьвал алайди хьиз аквазва.
Са вахт атайла адет яз инсандин кьилиз уьмуьрдикай, кьиникай жуьреба-жуьре фикирар къведа, ада вичи дуьнядал тухвай йикъарилай, авур крарилай вил вегьена, веревирдер ийида. «Уьмуьр» тIвар алай шиирда лирик къагьримандин кьилни агъзур хиялди чуькьуьва:
Лагь вуч фад вун физва, уьмуьр?
Кам явашра, тади мийир.
Тарама зи уьмуьрдин гам,
Юкьни хьанвач, хьанвач тамам.
Жагъун тавур рангар ама,
Кьаз тахьанвай кваквар ама.

И шиирда къагьриманди уьмуьрдихъ галаз ихтилатзава, сабур гун тIалабзава, вучиз лагьайтIа: «Куьтягь тахьай крар ама,/За ял тавур парар ама/», «Ахъай тавур варар ама,/Хкаж тахьай гурар ама», «Салам тагай сувар ама,/Пеле такьур шагьвар ама», «Кхьин тавур цIарар ама,/ ЧIулав тавур чIарар ама», «Рахун тавур са яр ама,/Муьгьуьбатдин цIаяр ама», «Зи умуддин маяр ама,/Агакь тавур паяр ама».
И дерин, мана квай шиирдин автордиз асул философ лагьуз жеда.
Шаирди жуьреба-жуьре темаяр тупIалай ийизва. Интернетда авай жегьилриз, заз аквазвайвал, Сейфудин Шагьпазован муьгьуьббатдикай кхьенвай шиирар иллаки хуш я. Абурукай сад «Вили вилер» я:

Секин я кьуд пад, дере ичIи я.
ЧIал сад авур хьиз, йифни мичIи я
Амма хабарсуз вилив хуьз чун кьвед,
РапIрапI гуз цава тек са вили гъед.

Къаравул я ам хас тир эркинвал,
Хуьдай даим чи сирни секинвал.
Гъетре эвезна заз вили вилер,
ТIебитдиз хас я иервилер.

Вуч куьруь хьана яргъи зулун йиф,
Зи чанда амаз легьзейрин гьайиф.
Экв малум жезва, гъед уьтмиш жезва.
Вили вилера зун батмиш жезва.

Шаир тIебиатдин чIугвар я лагьайтIа, зун ягъал жедач. Адан «Вили вилер» шиирдиз ва маса муьгьуббатдикай кхьенвай шиирриз тIебиатдин иервал, канивилин миливал, автордин ниятрин михьивал хас я. И кар якъин яз, Сейфудин Шагьпазова тIебиатдикай, канивиликай, уьмуьрдикай кхьенвай шиирар, рубаияр кIелзавайбуру хушдаказ кьабулзава, адан кхьинриз вини дережадин къимет гузва.
«Лезги газетдиз» акъатнавай вичин «Кьурагь патай-кьве шаир» макъалада шаир Фейзудин Нагъиева икI кхьизва:»Сейфудин Шагьпазов, шииррай малум жезвайвал, чранвай шаир я. Адан цIарара фикиррин кьетIенвал, тематикадин цIийивал, чIалан тамамвал, фикиррин тазавал ва деринвал ава. Сейфудинан шиирриз бейтинин тамамвал, кIалубдин жуфтвал, цIарцIин везинвал хас я. Хуруз гъуд ягъиз, «Зун, Зун!»- лугьуз, гьарайзавай шаирриз, тIварар аваз, цIарар авачирбурузни Сейфудин Шагьпазов хьтин шаир ибрет хьун лазим я. Адан «Кьисасдин элегия» шиир, зи фикирдалди, лезги зариятда цIийивал квай эсер я».
Ф.Нагиева «Кьисасдин элегиядикай» кхьизва: «Ам кIелайла зак лувар акатна, жуван ярар дустариз зенгерна, зариятдиз цIийи шаир, халис шаир атун мубаракна… И эсердин эвелдани эхирда кардихъ кутунавай са манадин къуша цIарари кьисасдин кьил кьилел хкизва, шиирдин эвелдизни эхирдиз устадвилелди тIвал язава. Гьа им устадвилин успатвални я».
Аквазвайвал, Сейфудин Шагьпазова анжах вичиз хас тир — виридакай хкатна аквазвай кьетIен рехъ туькIуьрнава. И шаирдин талантдин бегьемвал эвелни-эвел адан шииррин дуьзвиляй аквазва. За и бажарагъ авай лезги стхадиз шииратдин виридалайни кьакьан кукIушрал акъатдай йикъар акун тIалабзава.

Гуьзеля ГЬАСАНОВА,
Санкт-Петербург

Кьисасдин элегия

Зун ракъурна вуна чиляй чилериз,
Лагьана: «Вун тахкурай зи вилериз» 
Арадал затI алачиз зав къал хьана.
Гьа ви вилик заз фир-тефир сал хьана.
Мад вун галай патахъдин элкъведач, 
Гьа вун авай хуьруьзни зун хуькведач.
Зун элкъвена хъфида куь варцелай, 
Гьаналламаз ракъурна вун рикIелай.
Белки икI жен… Акъваз акъваз, яб це заз, 
Вилер ахъаз зун вилик кваз ваз такваз, 
Ви писвиляй, мурдарвиляй жен ваз гуж,
Ирид югъ жен тIвар атана «Буьркьуь руш». 
Духтуррал физ, дарман тежез хуьквен вун,
Жерягьрикай фарман тежез къекъвен вун.
ЦIеф цIурурин, элкъуьрин вал кьелерни,
Гумни кухтан кана самун цуьлерни.
Зияратар, пIирер, шейхер, Эренлар,
Дарман тежен Дербентдавай Къирхлер.
Вилаятда тефей чка тамукьин, 
Чара тежез, дава тежез амукьин…

Панагь жен ваз яргъай атай къарачи,
Чими хъийиз серин хьанвай ара чи. 
Къарачиди лугьун ваз:» Са негъениз
Рекье гьат вун къунши хуьруьз- Гелхениз. 
Са кас ава вине кьазвай намус- дин,
ТIварни язва, шак алачиз, Сейфудин.
Гьада гайтIа ви кьве вилиз кьве темен, 
Экв хкведа, ахквада ваз денбеден

«КичIез-регъуьз кьуна бахдин хъуьчIуькай,
Вун чи варцел къвен вядеда мичIи хьай.
Чанда авай а хъелдин цIай квадарна,
За жува-жув ви къужахдиз гадардай.
За кьве темен гудай куз-куз вилериз,
Пуд мад гудай:сад кIуфуз кьвед хъуькъвериз.

Ирид къалай шадвал ахкур веледдин,
Ван жен зазни ви дидедин минетдин:
«РикI алай руш ви гьуьрметриз хас хьурай,
Вун зи езне, зи бала ваз свас хьурай»
«Хутах ви руш, тахкурай зи вилериз».
Ван хьайила вун фин чиляй-чилериз.

Сейфудин Шагьпазов