ЧIехи Асеф Мэгьман пара ихтилатрал, зарафатрал рикI алай кас тир. Дагъустандин Халкьдин шаир Шагьмир Мурадовани Асеф Мегьмана гьар хъуьтIуьз меслятардай кьван, гатуз Шагьмир муаллимдин ватан тир вини Къурушдал фида. Гад хьайила галайвал тийиз, амукьдай. И чIехи камалэгьлийрин и мурад кьилиз акъатначир…
Зунни зи дуст Камран са шумуд йис тир, зи бадедин хайи макан тир ТекипIирхуьруьз физ. Гьар хъуьтIуьз планар чIугваз, гатуз агакь тийиз. Алай йисан июлди вацра Ахцегьиз «Шарвили» эпосдин 17 лагьай сувар кьиле фена. Чун са шумуд йис я, и суварихъ физ. И сефер са югъ вилик рекье гьатна. Чна таможнайрин заланвилер къулухъ туна, рекьин дамар кьуна хайи чилин иервиликай лезет къачуз-къачуз Усугърин вацIалай дагъ галайнихъ элкъвена. Дагъларив агатунивай гьавадин серинвал кьатIиз жезвай. Миграгъа Шалбуздиз, Шагьдиз, гьакIни КIелетриз салам гана, Теки галайнихъ рехъ давамна. КIуфукай кьуна цавуз акъат жедай хьтин марфади вични цаварал аламайди чи рикIел хкана. Текиви Тофик стхадин кIвалерив агакьайвал чи машиндин галтад хьун амукьнач. Вучиз лагьайтIа и дагъдин хуьре са кьадар рекье бетон тунвай.
Мугьмандиз вич атунал вил алаз акурла са кьадар хвеши жеда. Барис халудин гъенел гум галай мангал акурла и кар Камранан чидач, зи лап рикIяй хьана. Барис халу зи бубадин халадин хва я. И кас чан алай энциклопедия я. Зун акунни Шихнесир Къафланован шииррикай са цIиргъ лугьу­да. ЧIехи, михьи айвандихъ поэзиядин, ихтилатрин ким хьана. Барис халуди чаз гьидан шиирар лагьанач кьван. Гьэлбет сиве-кьиле авуна, хуьре экъвен чи план тир. Гъенел эвичIайла за Шагьмир Мурадовани Асеф Мегьманан кьиса ахъайна, и гаф ван атай Барис халуди машин худуна туна:-«Акъаха Къурушдал фин» лагьана. Има чи къведанни рикIяй хьана.
Марф алахьнавай. Амма Къурушрин рекье трактор экъвенвайтIани селери чIурнавай чкаяр авай. Гьар вуч ятIани чун Авропадин виридайни кьакьанда, гьуьлелай 2565 м вине авай лезги хуьруьв агатзавай. Зун дагълари тахьайди тучир, амма КичIен дагъдин, Яру дагъдин, Шагьдин уртах кимел жез сифте сефер тир.
Имани Къуруш. Шалбуздин хивел, КичIендин гинел, Шагьдин гъенел аламатдин лезги хуьр. Хуьре мехъер авай. Макьамрин ванер лепе-лепе кьуд патаз чкIизвай. Машин Барис халудин вахан гъенел туна, Загьир малимдиз, Нижабат вахаз салам гана, са гъвечIи кефияр хабар кьуна хуьруьн кимел атана. Мектебдин гъенел Шагьмир Мурадован, Дагъустандин сад лагьай обком хьайи Нажмудин Самурскидин тимталрал фена, хуьре экъвена.
Дагъларин хуьрериз хас четинвилер аватIани, ина зегьметдикай кичIе тушир викIегь дагъвияр ама. Элкъвей ширасрин кIаник хара янавай кIупари (къурушвийри кIупариз пIишке лугьуда), чIехи маркари, ергъ алай цурри и кар субутзавай. И хуьре эцигзавай чIехи спорткомплекс акурла са кьадар хвеши хьана заз. Вучиз лагьайтIа, и тарих авай сур лезги хуьре абадвалин къайгъуда авай инсанар ама. И дарамат акурла зи хиялдиз къурушвияр гьукумдив Хасаюртдиз куьчарай алатай асирдин 50 лагьай йисар атана. А чIавуз хуьре 15 хизан амукьнай, чна эхда лагьана, куьч тахьана. Амукьай и инсанриз са жуьрединни уьмуьрдин шартIар ганачир жеди.
Аман Аллагь, са береда и рекьерай куьч кьамарал, арабайра аваз эл авуднай. Амма къе, агъзураз мукьва инсанди уьмуьрзава Къурушдал. Вуч хъсан я, чаз и хуьр амукьна.
Чна кимел къурушвийрихъ галаз са кьадар ихтилатарна. Хуьре мехъер авайвиляй кимел алайбурални хъсан ван алай.
Са шумуд жегьилди мектебдин гъенел демдиз чка гьазуриникай веревирдерзавай. Хуьруьн де­мер инал жезва кьван. Загьир муаллимдин кIва­ле чаяр хъвана йифиз Текидал хтанай чун.
Экуьн яралай Текийрин медпунктунал, ГЕС-дал, (виликра ГЕС-диз фидай, инал рагьмет хьайи чи Искендер халу алай тир. Гила къенез ахъайзамач) мектебдал кьил чIугуна. Дагълара хьуниз килиг тавуна, ремонтдин крар пис тушир. ПIир Гьасан бубадин гуьмбетдал, гьакIни хуьруьн сурариз фена, багърийриз дуьаярни авуна.
Яйлахра экIяй хьанвай нехирар, суьруьяр, дагъвийрин ризкьи тир кIелемрин салар, экуьн яралай кардал алай чижерхъанар, са гафуналди уьмуьр ргазвай дагълар туна чун атай рехъди къулухъ элкъвена, Ахцегьиз рекье гьатна.

Шарвилидин сувар

Усугъдилай Ахцегьиз рекье гьатна. Ина цIерид лагьай гъилера Шарвили эпосдин сувар кьиле физвай. Эхь цIерид йис я, чи суваррал сувар алава хъхьана.
Рехъ- риз михьи тир, мугьманар патал гьазур тир. Сур Туриди мад сеферда мугьманриз вар ахъайнавай. Саки чи экуь инсанар (интелегентар) вири и мярекатда авай. Чи сурвилин, касвилин, гьалалвилин, дуствилин суварихъ дуьнядин гьар са пипIей эл агатнавай. Зуьрнедин ванери цавар галтадарзавай. Адет тирвал ина лезги районри хьиз, Дагъустандин са шумуд халкьдини майданар туькIуьрна концертар гузвай. Чун саки вири майданрал мугьман хьана. Къенин лезги ашукь сенятдин кьиле авай рухвайрикай тир Ашукь Шемшир чуьнгуьр хурал чав агатайла Ахцегьрин ким, Шулбуздин кукIушар рикIиз мадни иер акунай: -«Ягъ Ашукь стха, ви аваз, ви чьнгуьр чаз пара тахьурай. Алугра и рикIин сузаяр, тIалар. Ви авазар и сувариз, тулариз, рагариз, вацIариз, тIалариз, рикIериз мелгьам хьурай, дава хьурай!» Шемширавай цIийи-цIийиз яргъа жезвай, ашукьрин, макьамрин, манидаррин ванер сад-садахъ какахьнавай. Ахцегьрин машгьур музейра хьана, майданрал кьил чIугна, багърияр акуна, гьикьван кьезил хьана. Дуствилин сувариз элкъвенвай и мярекат Валентин Амирован тIварцIихъ галай паркуна гала концертдив давамна. Инал са шумуд агъзур инсан кIватI хьанвай. Концертда чи сейли манидарри манияр лагьана, Дербентдин Лезги театр­ди сегьнеяр къалурна. ГьакIни и суварин оргкомитетдин кьил Имам Яралиева адет тирвал чи халкьдин са шумуд баракалла векилдиз «Шарвилидин» премияярни гана.
Гьар сеферда и мярекат кьиле тухузвайбуруз алхишарда за. ГьакIни «Шарвили» эпос кIватIай Забит Ризванан, Байрам Салимован гьунардал, чIехивилел мад сеферда гьейран жеда. Са кьадар береда рикIи ял яда.

Эйваз Гуьлалийрин,
Къуруш-Чпир