Зари Шихнабиев Нажмудин Кьадиевич 1947-йисуз СтIал Сулейманан райондин Шихидхуьре дидедиз хьана. Ада хуьруьн мектеб ва Дагъустандин Девлетдин Университет куьтягьна. Гзаф йисара муалимвиле кIвалахзава. Алай чIавуз Шихидхуьруьн юкьван мектебдин директордин мавин я.
Н. Шихнабиев са жерге гьикаяйринни повестрин ва абурукай ибарат кIватIалрин («Куьредин билбил» ва «Мехъер», «Хкягъай эсерар») автор я. Абур Куьредин алай ва алатай вахтарин агьвалатриз талукь я. Н. Шихнабиев Кьасумхуьрел «Куьредин ярар» медениятдин макан, и тIвар алай газет акъудуник вичин пай кутунавайбурукай сад я. И мукьвара вичин 70-йис хьанвай заридиз «Алам» журналдин коллективдин ва «Марвар» литератур кIватIалдин патай юбилей мубаракзава, чандин сагъвилив рикIин шадвал тIалабзава.

Гъенел участковый атайла, Гьуьруьятан рикI аватна, адан чин стIал иви кумачиз са эйбежер шикилдиз элкъвена, теспача кваз зурзаз-зурзаз кIвачел къарагъай ам куьчедай агъуз дели руш хьиз катна. Кьилихъ галай шални аватна, ада чамарда авай балкIанди хьиз зверзавай. И яхцIурни цIуд йисалай алатнавай яшда авай дишегьлидин катун аквазвай инсанар адан зирингвилел мягьтел жезвай: гьинай атана адаз икI зарбдиз катдай къуват?! Белки жегьил вядедани адавай и саягъ катиз хьанач жеди. Амма исятда ада чукурзава, «Зи бала…зи бала..а…Нуурбала..а..аа…» лугьуз гьарайзава, анжах куьчеда авай хуьруьнвийри садани ам секинарзавач, гафнии лугьузвач… Вири гъавурда гьатнава, виридаз вуч хьанватIа чизва.
Хуьруьн куьче куьтягь жезва, ингье лап къерехда эцигнавай са гьавадин цIийи кIвал. Ана иесияр авач, абур патал фенва. Амма и кIвале адан хва, вилерин нур тир Нурбала чуьнуьх хьанва. Эхь, чуьнуьх хьанва, къачагъ хьиз, тамай экъечIай чакъал хьиз, фир-тефир чка амачиз и кас авачир кIваликай даях кьунва. КIвал элкъуьрна яракьар гвай инсанри, дяведин машинри кьунва. Ингье, гьа и кIвале Гьуьруьятан хва ава, анжах полицайри ва аскерри гьужумзавач, абуру чуьнуьх хьанвай касдиз яракь гадарна, гъилер хкажна экъечIун буйругъзава. КIвалин дакIардай лагьайтIа, автоматдин гуьллейри жаваб гузва. Аскеррин юкьваз акъатай Гьуьруьят абуру акъвазарзава, амма Гьуьруьята са къатда гьарайзава: «Зи бала..а…зи Нурбала…»
И дишегьли кIвале чуьнуьх хьанвайдан диде тирди чир хьайи аскеррин командирди дидедиз лугьузва: «Ви хва чи гьукуматдин къанунриз акси экъечIнава, адан тахсиркарвилерай судди кьил акъудда, ви хциз, яракь гадарна, экъечI лагь. Ам сагъ амукьда, тахьайтIа ам чи аскерри тергда».
Командирдин чиниз килигзавай Гьуьруьят, гила уях хьайиди хьиз, вичин хва гьихьтин ракьара гьатнаватIа, гъавурда акьуна. Адан хва, рикI алай Нурбала, вилерин нур тир Нурбала терг авун мумкин я. Са мус ятIани ваъ, гьа исятда, дидедин вилик… Бес, Гьуьруьята хва икI кьин патал ханайни?!..
Гьуьруьятан вилерикай гъвечIи куьрпе карагзава, ада вичин гъвечIи кьве гъилни дидедал вегьезва, гьеле адаз «диде» гаф лугьуз чизвач, амма ам дидедиз хъуьрезва, ди дедин чими къужахда шад я ва бахтлу… Нурбала чIехи жезва, ада школада лап хъсан къиметар аваз кIелзава, дидени буба адал шад я. Гьуьруьята адаз «зи вилерин нур» лугьудай. Бубади, Гьажихана, дидеди хьтин тавазвилер ийидачиртIани, хцел дамахдай. Хци ругуд лагьай класс анжах «вадар» аваз акьалтIарайла, бубади адаз велосипедни къачунай. Школани гьа икI акьалтIарайтIа, бубади ам Москвада институтдик кутун хиве кьунвай.
Амма бубадиз хци школа акьалтIарун акунач. Ам Чернобылдин агьвалатрин яцIа хьайибурукай сад тир, радиацияди гзаф таъсирнавай ам инвалид яз гьисабнай. Ам Нурбалади цIуд класс акьалтIарай гатуз рагьметдиз фенай. Ам кучудиз гзаф хуьрерай, гьакIни райондин чIехибур ва маса инсанар атана, халис игит хьиз ферикъатнай. Нурбала, бубадин медалар гъилелай ийиз кIвале хелветдиз шехьдайла акур дидедин вилерни накъвари кьежирзавай.
Амма вахтуни вири хирер сагъарда лугьуда, Нурбала, школа къизилдин медаль къачуна куьтягьна, Махачкъалада са вуздик экечIна. Диде и кардал кьадар авачир кьван шад тир, ада къуни-къуншияр алай чкадални хцелай анжах тарифар ийиз хьана. Мад маса аял авачир Гьуьруьята гададиз мехъер авун кьетIна. Вични кIвале ялгъуз жедач, хтуларни жеда, Нурбаладини, институт куьтягьна, са пеше кьада. Гьуьруьята Нурбаладиз кутугай свасни жагъурнавай. Кьвед лагьай курс акьалтIарай хциз дидеди лап хъсан мехъер авуна. Са йис арадай фидалди суса са хвани багъишна. Гьелбетда, адал бубадин тIвар эцигна – Гьажихан.
Гьуьруьятан рикI секин тир, вири крар ада хияларзавай саягъда физвай. Им адан бахт тир. Адаз маса кар-кеспини авачир, югъди хтулдив къугъвадай, гьатта йифизни, сусаз «вун аялди инжиклу ийида» лугьуз, ам вичин къвалав къаткурдай.
Амма гатухъ кьуьдни галайди я, йикъахъ йифни лугьудайвал, бахтунин гуьгъуьна бедбахтвални къекъведалда. Гьа икI са юкъуз бейхабардиз Нурбала хтана. Я каникулар авай вахт туш, я суварар туш…
Дидедин рикI агаж хьана, ада са чIуру кар гьиссна. И гьисс Нурбаладин чинал алай чIулав яргъи чуруди мадни гужлу ийизвай. Хва дидедихъ галаз вилик хьиз рахазмачир, адан атIай-атIай келимайри дидедин рикI атIузвай. Гьуьруьятаз и йифиз эсиллагь ахвар атанач. Ада йифди хцин гафар эзберзавай: «Диде, вуна вучиз капI ийизвач, чун мусурманар тушни?! Зун икьван чIавалди вуна вучиз дуьз рекье тунач? Сусани вуна къедлай капI авуна кIанда. Им квез ктаб, кIела, чира…
Я аллагь, им вуч мусибат я, икI садлагьана гададин кьил ни ва гьикI терсина элкъуьрна? Адан гафарикай дидедиз лап кичIе хьана: «Дагъустанда, Урусатда ва вири дуьняда мусурманрин гьукумат жеда. Са вад йисалай ваз аквада, гьукумат чи гъиле жеда».
Пакад юкъуз дидедивай пулни къачуна, Нурбала цIрана. Адакай са хабарни авачир, свасни диде югъ-йиф шехьиз хьана. Абуруз хуьряй, газетрайни –телевизордай лап чIуру хабарар къвезвай. Гьуьруьятан патав органрай къуллугъчиярни къвез, гададин патахъай хабар кьаз хьана. Нурбала Сириядиз дяве ийиз фенва лагьай хабарди диде месе туна. Вацралай гзаф хьана ам кIваляйни экъечI тийиз. Ада гьа гила-мад хва кьена лагьай хабар вилив хузавай.
Са нянихъ гьаятдиз участковый атана. Гьуруьят кьуьгъуьр хьиз агаж хьана, рикIи акI кIвалахзавай хьи, на лугьуди хуруда рикI ваъ, машиндин мотор ава. Амма ада вилив хуьзавай хабар ваъ, адалайни чIуру хабар атана. Хва Сириядай хтана, тамара къачагъ хьиз гьатнава…
Гила вуч ийида вуна, Гьуруьят? Никай куьмек хьуй? Низ арза ийин? Вагьши хьиз тамара жедани хва? Бес кIвал, диде, свас, аял рикIел аламачни?
Суалар гьар юкъуз гзаф жезва, амма жаваб гудай бейни авач. Къуни-къуншийрикай, хуьруьнбурукайни регъуьзва, гьи чин алаз абурун вилик экъечIда? Хуьруьн администрацидин дараматдал тамара авай бандитрин шикилар алкIурнава. Гьуьруьятаз сифтедай вичин хва чир хьанач, виридал чуруяр ала, вилерни экв хкьахьай фонарар хьиз аквазва. Яраб муькуьбурун дидейри вуч ийизватIа? Вуч жеда абурувай, гьа зун хьиз вири азабри кузва…
…Гьуьруьятаз «алад, ви хва кIваляй акъуд» лугьузва. Ам кIвалин къаршидиз физва ва ада кIевиз гьарайзава: «Нурбала..а..,зи вилерин ну..ур! Заз къалура кван ви чин, зи хва. Им зун я, ви диде!»
КIвалин дакIарда са легьзеда пайда хьайи чIулав чуру чуьнуьх хъхьана». КIвалив агатмир, -гьарайна кIваляй. — Ваз хва амайди туш. Зун аллагьдин лукI я, гьадан рекье за чанни къурбанд ийида».
-Я хва, бес дидеди вуч ийида?-мет-кьил гатазва Гьуьруьята.- ЭкъечI кIваляй, вун сагъ амукьда.
-Ахлад инлай, ваз ви рехъ ава, заз –зи рехъ. Завай жув халкь авур халикьдиз, хаинвал ийиз жедач!
-Бес дидедиз, ватандиз хаинвал авун ви намусди гьикI кьабулда?-шехьзава диде.
-Заз дидени амач, я ватанни. Зи ватан вири дуьня я. Мусур манрин дуьня. -Зун ви патав къвезва, ахъая рак, Гьуьруьят виликди физва. -Камни къачумир, зав яракь гва, -дакIардай автомат къалурзава хци.
-Ягъа, жув хайи диде ягъа! Ахьтин ният авай кьегьал ятIа вун, ягъа..а..! – Гьуьруьята перемдин хур ахъайна. -Лишан дуьз яхъ, жез хьайитIа, рикI ягъа. Вун сад лагьай хва хьуй диде ягъай!
Са ван-сесни авач, вири кисна акъвазнава. Дидедиз аскерри яракьар гьазурзавайдан ванер къвезва.
-Вун исятда тергда, ваз минет хьуй, гъилер хкажна экъечI, хва. Заз вун чан аламаз акурай,- дад-минет я дидедин.
И арада кьуьл эцягъай рак ахъа хьана ва анай автоматдай цавуз гуьллеяр ахъайиз Нурбала экъечIна. «Зун гьакI рекьидач, за са шумуд кафир…» -и гафар сиве амаз са шумуд патахъай адаз гуьлле гана. Нурбала, нажахди атIай тар хьиз, гъиляй автоматни гадар хьана, чилел гьалч хьана.
Дидедай мадни кIевиз гьарай акъатна: «Зи хва..а..а..,зи вилерин нур, зи Ну..рбала!» Ягъун акъваз хьана, Гьуьруьята чукурна вичин хцин винел ярх хьана. Нурбаладал гьеле чан аламай, вилерайни накъвар къвезвай. Амма а накъвар нихъ тиртIа, квехъ тиртIа, дидедиз чир хьанач.
-Зи гъил яхъ, зун эбеди дуьнядиз хъфизва, куьн..куьн…-Нурбаладин вилер эхиримжи сеферда агал хьана.
Гьуьруьят хцин мейитдал лугьунар ийиз шехьна. Адаз садани манийвал авунач. Са кьадар вахт фейила, ам кIвачел къарагъна.
-За халкьариз вуч лугьуда, хва? Ватан хуьдай женгера телеф хьана, лугьудани? Халкь патал чан гана, лугьудани? Ви хизан, ви диде патал… ви кIвал, ви хуьр патал… намус патал женгина кьена лугьудани? Ваъ!Ваъ! Заз икI лугьудай ихтияр авач. Вуна вунни кьацIурна, бубадин тIварни… Дидедин рикIиз кIур гана. Зи вилерин нур хкахьна, накъвар къвезмач, кьурана. Лув гудай лувар атIана зи, зиринг кIвачер шулу хьана, дилавар мез лал хьана… Вуна… Вуна..
Гьуьруьят вич вичив рахаз, хуьруьхъди хъфизвай. — Вучиз, вучиз за ханай вун? Виридаз хаинвал авур, дидедиз… хайи дидедиз хаинвал авур вафасуз… Гьайиф… гьайиф зи зегьметар… Вуж патал?.. вуч патал?..
ЧIарарни чкIана, гъилер юзуриз, вичи вич гатаз хъфизвай Гьуьруьятаз аскерар пашманвилелди килигзавай. Мейит садани хсеба кьазвачир. Аквазвайди диде тир, ван къвезвайди –дидедин гьарай…