Зи бицIи чIаварин са кьуд-вад йис КцIара, Аварандал фидай рекьин агъа пата, алатнай. Чун гьа мягьледа вад-ругуд аял санал чIехи жезвай… Абурун арада Эсмер тIвар алай са рушни авай. Ам, алатай асирдин 50-60-лагьай йисара лезги халкьдин мел-мехъерик макьамар ягъиз, манияр тамамарай Физемеддин Куругълуеван велед тир. Чаз-мягьледин гадайриз Эсмеран хатур пара кандай…
Манидар мехъеррикай хтайла, вичин кеферни вини кIарара хьайила, ада жибиндай акъудиз къенфетар, куьлуь пулар пайдай чаз!
Инсандин кьисмет гьихьтинди жедатIа, адан кьилел вуч къведатIа, бубайри лагьайвал, тек са халикьдиз чида. Ингье, зи яшар пудкъадалай алатнава. Зи сифте паб са цIуд йис идлай вилик гьахъ дуьнядиз хъфена… Зун «кIвале тек» амукьна, жувни ийир-тийир хьана… Эхир хьи, манкъулидхуьруьнви Гьажимурадан чIехи руш Римма зи кьисметдиз акъатна. Чна гьа хуьре, кларнетчи Фейзиллагьрин мягьледа чаз кIвалер эцигна, аниз экъечIнава. Чахъ тIвар кьур касдилайнихъ мад са шумуд къунши хьанвай: Абдулгьялим м., Алибас, Султан, Ревшан ва мсб.
И ксарикай кьведан сихил Куругълуев я. Им акI лагьай чIал я хьи, абур Физемеддинан мирес-вирисар я! И кар кьатIай вядедилай зи мефтIедиз са фикир атана: Ша, вуна рагьмет хьайи Физемеддинакай са затI кхьихь, амукьрай ам къведай несилриз аманат!
Зун гежар тавуна и кардин гуьгъуьна гьатна, адан мукьва-кьилийрал кьил чIугуна, таяр-туьшерив агатна, ада мехъерар кьиле тухвай «жегьилривай» хабарар кьуна. Гьахъ лагьайтIа, Физемед- дин Куругълуеван гьакъинда саки виридаз малумат авай, амма…кесиб тир. ЯтIани зи гъиле са вуч ятIа гьатна…
Куругълуев Физемеддин Гьамидан хва 1918-йисуз КцIар райондин Манкъулидхуьре дидедиз хьана. Хуьруьн мектебда кIелна, колхоздик экечIна. Вичи-вичиз музыкадин алатрал ягъиз, (тар, далдам, чуьнгуьр, кфил) ахпа манияр тамамриз, эхирни мани туькIуьриз чирна. Хуьруьн рехи ксари лагьайвал, ФизэтI имидихъ вичи арадал гъайи са шумуд мани авай: «Къайибалид лацу Туйгъун», «Самур къанал», «Сталинан юбилейдиз».
XX вишйисарин 30-лагьай йисара СССР-да стахановчивал (5-йисан план пуд йисуз кьилиз акъудун) са деб хьанвай. ГьакI яз, манкъулидхуьруьнви Къайибалидин руш, колхозчи Туйгъун стахановчийрин жергейриз гьахьнавай. Физемеддина, ингье, вичин манида вуч лугьузватIа, килиг:
Барабандал цуьл гуьзавай
Я руш, ви чан юргъун яни?
Стахановчи тIвар къачурди
Къайибалид Туйгъун яни?
1936-1939-йисар чи тарихда Самур-Девечи къанал эгъуьнай йисар хьиз гьатнава. ВацIалай саки 90 км мензилдиз ицIи гъилелди къанал атIун са акьван регьят кIвалах тушир, ятIани чи бубайри-дидейри мел авуналди са куьруь вахтунда и кар кьилиз акъуднай! Къанал ахъаюн паталди агъзурралди инсанар кIватI хьанвай. Атанвай ашукьри, артистри, макьамчийри рикI аладарзавай. Гъиле тар авай Физемеддин вилик акъатайла, жемятди «-Гьагь, вун сагърай, Физэмеддин!»-лагьанай:
ЦIийиз /а/къатай Самур къанал,
Сталинан тIварцевайд я.
Девечидин дуьз чуьллера
Самурдин яд зверцевайд я…
ЧIехи регьбердин 70 йисаз талукь мани (1949-йисуз И.В.Сталинан юбилей хьанай) арадал атанай:
Яшамиша, чан Сталин,
Азиз, мегьрибан Сталин!
Чна гилан девирда,
Такур хьтин уьмуьрда,
Коммунаяр туькIуьрда!
Алатай вишйисан 60-лагьай йисар КцIар райондин тарихда Ренесанс девир гьисабиз жеда: гьа и йисара райондин мектебра дидед чIалан тарсар кухтазва, райондин радио лезги чIалал кардик акатзава, Халкьдин театр кIвачел акьалтзава ва икI мад. Районда музыка, театр вилик тухунин рекье Физемеддин Куругълуеван зегьмет гзафди хьана. «Эсил мел-мехъерин инсан тир-лугьуз рикIел хкизва Сабир Мустафаева (ам сенятдин юлдаш хьайи Санайилан хва, кларнет ягъунай гимиш медалдин иеси я) -недай-хъвадай, тIуьрдини иливардай кас тир!»
Ф.Куругълуевахъ Белкъи, Зербали хьтин мадни сенятдин юлдашар авай. Абуру тек са чи районда ваъ, гьакIни къунши районра, Самурдин кефер пата шадвилин межлисар кьиле тухуз хьанай. Сеняткарди хьиливи Имамали Илясовахъ, цIурухудатви Экбер Фарзалиевахъ галаз КцIарин Халкьдин театрда рикIелай тефидай ролар тамамарнай. Адан гъвечIи руш Эсмеран рикIел хкунрай:.. Зи бубадинбур пуд стха тир: Алибас, Куругъли, Физамеддин. Аял чIаварилай адаз музыкадал шанкьу аваз хьана, вичи-вичиз тар ягъаз чирна. Азербайжандин тIвар-ван авай композитор Ж.Жангировани тардин устIар Къ.Пиримова адаз Бакудиз атун теклифзава, бубадин тардал къугъуниз чIехи къимет гузва. Кьуьлерунин устIар Эмина Дилбази КцIариз атайла чи кIвализ мугьман хьанай, ада зи дидедиз пекдин буьшме пай ганай. ТIвар-ван авай манидар Фатма Мегьралиевадиз лезги халкьдин мани-«Канда-канда»-чирай Физамеддина адахъ галаз дуэт кIелнай!
Амани лугьун хьи, Эсмера вичин хзанни галаз бубадин кIвалерин чкадал эхцигнавай кIвалера гъуьл Мамедов Гьасанбала Мегьамедан хцихъ галаз уьмуьрзава.ЧIехи вахар тир Тамарадини Менсерата чпин хзанрихъ галаз шад гьалара уьмуьр гьалзава.
Лезги манидаррин цIиргъина вичиз лайих чка кьазвай Физамеддин Куругълуев 1966-йисуз КцIар шегьерда рагьметдиз фенай, ам шегьердин сурара кучукнава.
Гьа икI, играми кIелчияр, чи ФизэтI имидин хайидалай инихъ 100 йис тамам жезва. Идахъ галаз сад яз, за теклифзава:
1. Манидардин юбилейдин шадвилер КцIара, гьакIни Манкъулидхуьре кьиле тухун.
2. Райондин Медениятдин КIвале, Лезги Драм театрдин дараматда Ф.КУРУГЪЛУЕВАЗ талукь пIипI ахъайин.
3. Манидарди уьмуьр авур куьчеда, кIвалерин вилик квай цлал Дамахдин Кьул алкIурин.
Вакъиф Муьшкуьрви,
зари