Алай аямда лезгийрин чIехи пай дуьня тирвал чкIанва. Муькьва-кьилийрин сад-садахъ галаз авай галкIаяр: илифун, кьил чIугун, фин-хквен къвердавай кьери жезва. Амма, чIехи шегьерра санал уьмуьрзавай лезгияр гзаф ава. Абур са-садав агудун, жуввал хуьн патал, кар алай месэла я. И татугайвал арадай акъудун патал чи адетрихъ гелкъвена канда. Анжах адетар хуьзвай мярекаяр туькIвей кIалубда авач лугьуз, чавай пара метлебрикай тIэам хкудиз, менфят къачуз жезвач. Къенин юкъуз халкьдин кIвенкIве авай рухвайрин буржи, и адетар алай аямдин тIалабунрив кьадай кIалубда туна, инсанрив акакьарун я.

Баку 2020

Чахъ бубайрилай амай пуд кьилин сувар ава. Ибур Яран сувар, Цуькверин сувар ва Мандин сувар я. И суваррихъ гьар садахъ вичин кIалуб, адетар ава ва абуру инсанрин яшайишда, тIулда кьилди чка кьазва. ГьакI яз, абур халкьдин социал уьмуьрдин кар алай макъамар я. Абурухъ чпин дерин фелсефе(философия) ава. Суварри халкьдин садвал хуьнин карда чIехи рол къугъвазва.
Ибурулай гъейри, лезгийрихъ са шумуд сувар мад ава. Абур, чи руьгьдин кьакьанвал хуьзвай Шарвилидин сувар ва халкьдин арада сейли хьанвай Хайи чIалан сувар я.
Амма, югъ-къандавай вилик физвай технологийри, яшайишдин шартIари арадал гъизвай имканри, инсанрин къилихра са кьадар дегишвилерни кутунва. Гьабурукай яз, чи рикI алай суваррихъни эвелан тIэам амач. Абуру халкьдин тарихда чпин кьилин рол къугъвазмач. Мандин сувар гзафбурун рикIел аламач. Цуьквер суварикай амайди алатай асирдин юкьвара кьиле тухванвай са мярекатдин видео кассет я. Гила Яран сувар виридаз концерт гунивни цIаяр авунивди чизва.
Кар анал ала хьи, и суваррихъ пара чIехи метлебар ава. Яран суварихъ махсуси тIуьнар ава; ирид мукьвадал кьил чIугун, руьгьдин ва тандин михьивал хуьн, виликай къвезвай йис гьихьтинди жедатIа акван хьтин адетар ава.
Цуьквер сувар лагьайтIа, тек шадвал ваъ, жегьил гадайринни рушарин межлис я. Абуруз садаз сад акуна, сад-садахъ галаз ният ийидай майдан я.
Мандин сувар акъажунрин ва тадаракдин майдан тир. Хуьрер санал агатна, артух магьсулар дегишардай, мазанри межлисра рикI аладардай, чирвилерихъ тухудай, гьарда вичин алакьунар къалурдай. И суварихъ вуж вуж ятIа аквадай.
Къенин йикъан чирвилерин тежрибадай тамашайла, ибур, сад садахъ галкIана, уьмуьр цIиргъина туна вилик тухузвай суварар тирди аквазва.
Яран сувар лезгийрин йикъаргандин кьил я. Адахъ гьар девирда актуал тир вахтунин туькIвей кIалуб ава.
Цуьквер сувар къвезмай несилрин къайгъуда акъвазун я. И кьуьлерин межлисда жегьилар канидахъ гелкъведа.
Мандин сувар яр-дуст акун, чирхчир ахкван, хванахва кьун патал я. Ибур уьмуьрдин мас хкажзавай шартIаря.
И адетри агъзур йисар идалай виликни халкь хвенва, адан майишатдин кIалуб арадал гъанва, инсанар сад-садав агуднава. Къенин юкъузни и месэлаяр актуал я ва и адетриз чIехи игьтияж ава. И суварри чпин функция давам хъувун патал халкьдин тагьсиб чIугвазвай ксари и къадим адетар кардик кухтун чара авачир кар я. И карда, вирида санал кIватI хьана, чирвилер арадал туна, гьарда вичин фикирар лугьун, чи суваррин алай аямдив кьазвай цIийи кIалуб арадал гъуник къуьн кутун герек я.
Конференцидин мумкин формаяр:
-Виртуал — тешкилат комитетди информацияр кIватIна, системдик кутуна малумарзава.
-Ижтимаи — иштиракиз канзавайбур, чпин темаяр авайбур, суалар хкажзавайбур оргкомитетда къейдиятдай физва, чкайриз тамашна тесдикь жезва.
-Спонсордин теклифдиз талукь яз — герек ксариз эвер гузва, рахадайбуру теклифар ийизва;
-КIватал — конфрансдин ният, програм арадал тазва, лазим ксариз эвер гузва.
                                           

                                                                                                                                                                          Этибар СТIУРВИ.