* Кьвебара СССР-дин чемпион(1997-89 йисар);
* Виридуьнядин спортдин устIар(1991 йис);
* Дуьнядин чемпионатдин III призер(1991);
* Вири заланвилера виридуьнядин виридалай хъсан дзюист(1992);
* Виридуьнядин лайих спортдин уст1ар(1992);
* Олимпиядин чемпион (Барселона 1992);
* Кьвебара Европадин чемпион(1992-93);
* Дуьнядин чемпионатдин II призер(1993);
* Азербайжан республикадин «Шуьгьрет» ордендиз лайих акунвай сад лагьай спортсмен(1997);
* Ахцегьа кьиле физвай «Шарвили» эпосдин суварин спортдин рекъяй I лауреат(2013).

Cовет гьуькуматдин лап хъсан вахтар тир. Л.Брежневан «застойдикай» халкьдиз хабарни авачир. Дагъустандин Рутул райондин Куг хуьряй тир Шихметов Гуьлмет Пакуда физкултурадин институт акьалтIарна, Яламадин юкьван мектебдиз муаллим хтанвай. Ада тек са чи хуьре ваъ, гьич чIехи Хачмаз райондани авачир са дзюдо лугьур акъажунрин кIватIал туькIуьрнавай. Гуьлмет муаллим вич Пакуда кIелдай чIавара гьа и дзюдодай спортдин устIар хьанвай. Лацу пекер алаз акъажунарзавай и спорт райондани фад шира хьанай. А чIавара райондин сад лагьай катиб тир Несибовани дзюдодиз хъсан къайгъу къалурзавай. А чIаварин адет яз гьар йисуз майдин садаз ва зулухъ бегьердин суварар хьайила райондин майдандал жемятдин къалурунар кьиле фидай. Гьана лацу пекер алай дзюдоистар акурла эвел чIавара вири мягьтел жедай, дикьетдив абуру акъудзавай уюнриз килигдай. Гуьгъуьнай вири вердиш хьанвай…

Чи командадай СССР-дин ва республикадин чемпионарни акъатнай. Чун йиса са шумудра Пакуда ва гьич тахьайтIа са шумудрани Урусатдин ва амай республикайрин шегьеррани акъажунра жедай. Акъажунра чи команда санал кIватI хьана вирида сад хьиз татамидал акъатнавай жувандаз яргъалай гьарайиз куьмек гудай. Чна лугьузвай гафар лезгидал тирвиляй амайбур чи гъавурда акьадачир. Садра чун Пакуда акъажунра авай чIавуз чи команда кIватI хьанвай чкадал Пакудин командадай кьве жегьил гада чав агатна ва чебни лезгияр тирди чирна. Володя Бабахановни Назим Гьуьсейнов кьведни а чIавуз Пакудин чемпионар тир. Назимахъ галаз зи сифте чирвал гьа икI хьанай.

Чемпион

«Йифен са бере тир. Телекъалургандай Барселонада кьиле физвай олимпиядадин къугъунрикай гнугар физфай. 60 килодин заланвиле авай дзюдоистрин арада финалдин акъажунра татамидал чи Назим Гьуьсейновни Кореядин дзюдоист Хюн Юн акъатна. Абуру акъажунрик кьил кутурдалай куьтягь жедалди завай вил телекъалургандилай алудиз хьанач. Диктордини акъажунар куьтягь жедалди «Гьа Назим, яла Назим, гьакIа Назим, вегь-вегь Назим» лугьуз лап зи рикIяй хабар гузвай. И чIавуз Назима са фенд авуна, Юн чилел элягъна. Судяди гьисаба кьунач. Мад са сеферда гьа икI хьана. Пуд лагьай сеферда Назим кока(3хал) вилик акатна. Идалай кьулухъ Юн вири къуватдив Назимал гьалтна. Пара алахъна, тIимил алахъна, амма са затIни алакьнач. Судяди акъажун куьтягь хьайиди малумрайла зай канзни-таканз гьарай акъатна:
«Чемпион!…
Назим чемпион хьана!»
Зи гьарайдин ванцел муькуь кIвале ксанвай диде ахварай аватна.
-ГьикI хьана я бала, ваз чIуру ахвар акунани?
— Ваъ, я диде, вуч ахвар, Назим чемпион хьанва, олимпиядин чемпион.
— СНГ-динбурукай яни?
— Ваъ, я диде, вуч СНГ, чибурукай я, лезгийрикай. Пиралвидин хва я».
И ихтилат за къад йис идалай вилик кхьей ва «Алпан» газетда чап хьанвай «Олимпиядин чемпион хьанатIани рикIе са мурад амай гада» тIвар алай очеркдай я. Къад йис, вад олимпиядин чемпионат алатуниз килиг тавуна лезгийрикай гьелени «Назиман кукIушдиз» хкаж хьайидиди хьанвач. Са патахъай и карди олимпиядин кукIушдин кьакьанвиликай хабар гузватIани, муькуь патахъайни чи халкь авай гьалдикай, жегьилрин руьгьдикайни хабар гузва.

Пиралвидин хва

Пиралви Гъалибанни ахцегьвидин руш Рукъуятан хизанда I969-йисуз Пакуда дуьнядиз атана чи Назим. Кьве стхадинни(Рамиз, Азиз) са вахан(Наиля) чIехи стха хьайи Назим аял чIавалай зегьметдал рикI алаз, вичин хиве гьатай кар кьилиз акъудиз алахъдайди тир. Ам гъиле кьур кар кьилиз акъуд тавунамаз секин жедачир. Чанда аял чIавалай женг авай.
Ам августдин кьведаз, вич дидедиз хьайи юкъуз олимпиядин чемпион хьана. Республикадин сад лагьай олимпиядин чемпион… Республикадин тIаратI сифте яз олимпиядин кукIушриз хкажна, гимндив Барселонада ван кутаз гайи касдиз чна гьихьтин къайгъуяр къалурзава? Буба Гъалибан ватан тир КцIар райондин чIехибуру адан тIварунихъ районда гьихьтин акъажунар кьиле тухузва? Назиман тIварунихъ районда са спортшкола ахъайнавани? Адаз гьич тахьайтIа вичин хайи Пирал хуьре кIвал эцигун патал са цIуд сот чил хьайитIани чара авунвани?
Гьавиляй ятIа, чахъ мад олимпиядин чемпионар хъижезмач. Чавай авай садаз аявал тежезвай виляй.

Залан йикъар

Олимпиядин чемпион хьайидалай кьулухъ Назимаз дустарни пара хьана. Акахьай кьудкъанни цIудлагьай йисар вири уьлкве, халкь патал пара залан йисар тир. Тек Назим патал ваъ…
Адакай олимпиядин чемпион хьанвай, адаз а чIаван министррикай сада кIвал, муькуьда машин ганвай. Назим эвелан хьиз спортдал машгъул жезмачир. Акъажунриз са варз амаз спортдал алахъзавайтIани, амай чIавуз цIийи дустарихъ галаз йикъа са ресторанда авай…
Гьавиляйни нубатдин олимпиядин чемпионатда Назимавай гьич вич къалуризни хьанач. Адан крар къвердивай мадни кьулухъ физвай, пул куьтягь хьунивай цIийи дустарни яргъаз жезвай…
Са чIавалай ам начагъ хьана месе гьатзава. Ам рекьиникай са камунал алай чIавуз уьмуьрдин юлдаш, миграгъвидин штул Рена викIегь жезва. Назим вичел аламачиз са шумуд варз Бишкекда барокамерада къаткизва ва и сеферда Ренадин викIегьвилелди Назим кьведлагьай сеферда цIийиз дуьнядиз хквезва…
ЦIийиз дуьнядиз хтай Назимаз Ренади 20II-йисуз са иер рушни пахш хъийизва. Абурун хизанда Жамиля ва Наималай ахпа Гуьлай дуьнядиз къвезва.

РикIин мурад

Яшар яхцIуралай алатнавай, дуьнядин гьар са чин акунвай Назим къе мадни дзюдодин женгина ава. Гила вичин хва Наим патал. Ада гьеле цIусадлагьай класда кIелзава. Гьеле адан еке агалкьун акудин чемпионатда къачунвай къизилдин медал я. Идаз килиг тавуна ам гиламаз вичин бубадин ва Тарлан Гьасанован тренервилихъ кваз — 2016-йисуз кьиле фена канзавай олимпиядин чемпионатдиз гьазур жезва. Назимаз вичин хцикайни олимпиядин чемпион хьана канзава, амма са сеферда ваъ, са шумуд сеферда.
Вун ви рикIе авай мурадрив агакьрай, Назим Гьусейнов!
Зи дуст Вакъиф Муьшкуьрвиди лагьайвал, чна ви тIварцелди гьар чIавуз дамахда:

Яргъа авай Барселона шегьерда
На Олимпдин кьакьан синел кукIушнай.
Гъалиб жез чи Шарвилидин тегьерда,
На ви хурук акатайди «арушнай».

Лезги чилин барка авай кьегьал хва,
Чун ава къе тIварцелди ви дамахиз.
Аваз шикил спортдихъай улубра,
Чи жегьилриз аквазва вун чешне хьиз.

Вун чахъ хьайи Садлагьайди, авай Сад,
Кьведлагьайди мус жедатIа, чидач чаз.
Хъижедайд я чемпионар шумуд мад,
ГьакI ятIани, бугьнар хьурай Назимаз!

Къурбаналийрин
Камран