Нянлай пакамал зи кьепIин патав
Лайлаяр авурди вун я, чан диде.
Зун хана инсан яз чIехи хьун патал
Зегьметар чIугурди вун я чан диде
(Асеф Мегьман)
Заз са гъвечIи эхтилат Ахмедоврин хизандикай кхьиз канзава.
Абур вужар я лагьайтIа, са вири хизанар хьтин са лезги хизанрикай я. Амма абурун арада авай гьуьрметдикай кьилди са суьгьбет авуна канзава.
Хизандин чIехиди Мафи диде я. Мафи Юсифан руш 1936 йисуз Дагъустандин Дагузпара райондин Кара-Кюре хуьре дидедиз хьана. ЧIехи хизанда еке хьайи руш гзаф викIегь тир. Ада чуьлда гвен гуьзвай дишегьлирин кьилел бригадир яз, тахул кIватIиз, колхоздин амбарар ацIурдай. Ам кIвенкIвечи яз акурла вирида адалай чешне къачудай. Яргъи кифер къуьнерихъ вегьейла, чанар гьеркьуь булушка алукIайла, гъиле мукал къуна ам кIвалахал экъечIдай. Адан алакьунар акурла райондин агьалийри ам депутат хкягъна.
ГьикI ятIани Бакуда дидедиз хьайи жегьил Эгьед Ахмедан хва и депутат рушал ашукь хьана. Мехъер авуна, Шалбуз дагъдин этегра далдамдинни зуьрнедин ван туна, депутат руш Бакудиз гъана.
Зегьметдал рикIалай Мафи свас мадни еке хизандиз аватна. Вичин уьмуьрдин юлдашдихъ галаз гъил – гъиле туна чпин хизан гьална. Ада Бинадин совхоздин багълара кIвалахна, 15 йисуз аэропортда зегьмет чIугуна. Бакудин Бина хуьруьнни Дагъустандин Ккрар хуьруьн арада а вахтунда са дегишвални авачир. Мафиди маларни ацана, хперни хвена, халичаярни храна, вичиз кIвални эцигна. Сад –садан гуьгъуьнал алаз 5 гадани, 2 рушни хьана.
Алай вахтунда Мафи диде са тIимил зайиф хьанва. Вучиз лагьайтIа адаз азиятар пара акуна. Адан юлдаш ватх тахьанмаз рягьметдиз фена. КIвалин, аялрин къеце патан зегьметарни вири гьадал гьалтна. Ирид аял чIехи авун зарафат туш! Ин зегьметдал рикI алай инсанди гадайриз сусар гъана. Мафи дидедин рухвайри- Юмиддина, Халиддина, Фируддина, Бахтияра- алай вахтунда Бакудин аэропортдин безопасность хуьзва. Аладдин лагьайтIа борт — проводник я.
— Са бязи инсанри лугьуда, “Бала кьилин тIал я,- амма ин гафарал зун рази туш. Заз чида хьи, Бала кьилин таж я,»- лугьузва Мафи дидеди.Зи гадайриз гьарадаз вичин кIвал аватIани зал алукь тавур, меслят тавур са карни ийидач. Абуруз чида, ки кIвале чIехид авай чIал. Дуьз я и гафар. КIвалахалай хтайла сад –сад гадаяр дидедин гьалдикай хабар кьаз адан патав кведа, ахпа чпин кIвализ къфида.
Гьелбетда, гадайриз чпин диде пара кан жеда! Бес сусариз?
ЧIехи свас, Жанисат, вичин къари хьиз пара викIегь свас я. Ам аэропортда тIвар-ван авай, вичин кар хъсан чидай экономист я. Вичин квалахал пара рикI ала. КIвализ хтайла муькуь сусариз ада меслятар гуда. «Эвелай квез чIехид чир хьухь»,- лугьуда ада.
Пуд Бакудай, сад Дагъустандай, сад КцIарай гьар чкадай гъанвай сусар. Чара-чара дидейри вердишарнавай и сусари чпин къаридиз “диде” лугьуда, адан хатур хадач. Жанисат, Элмира, Уьлкер, Ханум, Эльнара гатфариз жив цIрайла чиликай хкатдай сифте цуьквер, гъвердин цуьквер хьиз сад-садалай гуьзел я. Чпин арадани пара гьуьрмет ава. Вири суварриз кIвале гадаяр, сусар, хтулар кIватI жеда. Гьар суса са тIуьн гьазурайла еке са столдин чин ацIуда. Фидай са чка хьайила сусар чпин ярандидедихъ галаз санал фида, адаз чпин юкьва туна гьуьрметар ийида. Вирида а хизандиз “баркаллагь” лугьуда.
Рушар лагьайта бубадин кIвалей лув гана экъечIна, Бесен Бакудиз, Лейла Дагъустандин Каспийск шегьердиз гъуьлуьз фена. Шад вилик пашманвални галаз жеда. Чехи рушаз- Бесеназ, дидедин уьмуьрдикай са пай гана. Адан жегьил юлдаш регьметдиз фена, пуд аял Бесенан гъилел амукьна. Амма стхайри ам пешман тунач, чеб далудик къвазнавайди чирна авайди рикIел гъана. Сусарини адаз гуьрмет ийизва.
Мафи дидеди вичин хтуларни штулар кIватIна абруз имуча- мучаяр вугуда. Аялар вири дидед чIалал- лезги чIалал рахада. Ингье чун Мафи дидедиз гъвечIи штул мубарак ийиз фена. КIватI хьана мукьвабур, эцигна столдал ашарни цкIанар. Амма виридлайни лезет гана дидеди лугьузвай манийри:
Булахдин яд къайиди я,
Пеш вегьена серинайтIа.
Гада рикIиз чимиди я,
Бубад гана секинайтIа.
Дуьгуь цана, дуьгуь хьанач,
Дуьгуь тахай къацу дугун.
Я кан хьана тахьай гада,
Ви дердина кузава зун.
Ин духтурдай ан духтурдиз
Заз экъведай аман амач
Гьин духтурдизни зун фейитlани
Зи дердиниз дарман амач
За манияр лугьудай туш
Лагьанайтlа ширда за вун
Къавал алай иер гада
Вуж ятани чирда за вун
Цавай фидай вили лифер
Яраб абур вахар ятlа?
Я армидиз фейи гада
Зи рикlикай хабар яхъа
Ваз за лагьай гафарикай
Къавуз гудай кул хьана руш
Пис хьанани за тlвар къуна?
Ваз миштерияр бул хьана руш
Къизил гуьлер тек- тек аваз
Къацу бахча дар тахьурай
Залай гъейри яр аван ваз?
Ахпа зи рикl тар тахьурай
Вун зи гуьзел ччан я, марал
Чlулав кьве вил авай, марал
Чlулав ятlани я вун кишмиш
Лацу ашдин винел алай
Репия КЪАРИБОВА,
Баку шегьер