Са вад-ругуд йис идалай эвел за «Чаз чидай Асеф Мегьман» улуб кхьирла Асеф Мегьманан уьмуьрда ва туькIуьруьнра кьетIен чка кьунай пуд дишегьли, диде-Ханселем, вах-Чимназ, свас-Сариханума заридин эсерра тунвай гелерин анализ ганай. А чIавуз заз мад са дишегьлиди заридин эсерра тунвай гелерикай хабар ятIани, зун и кардин винел акъвазначир. Вучиз лагьайтIа зун а дишегьлидихъ галаз мукьувай таниш тушир.
Бакуда уьмуьрзавай миресрикай тир Мегьти имидин хзанар гьар гатуз хайи ЭчIехуьруз хуьквезвай. Хуьре Багъиррин Юнусан мехъерин дем авай. Асефа жегьилрихъ галаз кьуьлерзава. Бакудай хтанвай Мегьтидин руш Къемерни деминин юкьваз акъатзайла жегьилрин рикIера авай чинеба канивал хуьруьнвийрини кьатIизва. Хуьруьз чав чкIизва. Къемеран диде Эсмерни Ханселеман рехъ вилив хуьз хьанай. Амма Асефан вилик гьеле Абдулкъадир кумай. Ханселеман хзандиз Мегьман кьурдалай кьулухъ гадайриз мехъерун патал фикирдай мажал гьеле авачир. Эсмеравайни агакьнавай руш са тупIал хьайитIани кутун тавунмаз кIвале хуьз жезвачир. Къубадин педтехникум куьтягьнавай Асефан вилик гьеле аскервилин буржни кумай.
Аскервилиз Бакудин гьуьлуьн вокзалдилай рекье тун патал чIехи стха Абдулкъадир атанвай. Амай аскерар рекье твазвайбурув вокзал сиве-сивди ацIуниз килиг тавуна Асефан вилер рекьел алай. Адаз Бакуда уьмуьрзавай Мегьти ими Къемерни галаз вич рекье тваз къведай хьиз хьанвай. Амма я Мегьти ими яни Къемер атаначир. Гуьгъуьнай аскердай хтайдалай кьулухъ Асеф начагъ хьана Бакуда болницада хьайила Къемераз хабар авачиз адан рехъ вилив хвенай. Асеф Мегьмана и рикIе амукьай мурад манидиз элкъуьрнай:
Вал вил алаз акъвазна зун,
Эл атана, яр атанач.
Танишбурун, зи къуншийрин
Сел атана, яр атанач.
Эл атана,
Сел атана.
Тел атана,
Яр атанач.
Са шумудра сувар хьана,
Кьуьд акъатиз гатфар хьана.
Хабар гана, ша лагьана,
Тел атана, яр атанач.
Патавни физ хтана зун,
Нахуш хьана къаткана зун.
Ахварайни рахана зун,
Хъел атана, яр атанач.
Кьуд йисалай Асеф аскервиляй хтайла Къемер чарадаз гъуьлуьз фена са аялни хьанай. Жегьилрин рикIера авай канивилин цIай уьлуьхънавачиртIани гила абурувай эвелан хьиз чарарни кхьиз жезмачир.
Амма Асефавай вичин рикIин гьиссер гъезелриз, манийриз элкъуьриз жезвай:
Заз анжах са вун кан хьана уьмуьрда,
Амма ваз зун кан хьанатIа чидач заз.
Заз анжах тек ви ван хьана уьмуьрда,
Амма ваз зи ван хьанатIа чидач заз.
Кан хьана, анжах тек са вун кан хаьана,
Ван хьана, анжах заз са ви ван хьана.
Тан хьана, муьгьуьббат са вав тан хьана,
Кан хьана заз тек вун кан хьана.
Вахтар фена акваз -такваз акъатна,
Зи сифетда биришарни гьатнава.
Сифтегьан зи муьгьуьббат вун, ятIани,
Вун аквадай чкадай зун катнава.
Катнава яргъариз зун, яр, катнава.
Гьатнава дагълара зун, яр, гьатнава.
КьатIнава, зи муьгьуьббат на кьатIнава,
Катнава зун яргъариз вавай.
Вун диде я аяларни ава ваз,
Зи рухваяр чIехи жезва, къугъвазва.
Вун гилани канзамани чидач заз.
Амма гагь-гагь ахварай вун аквазва.
Аквада ахъварай, яр, вун аквада,
Акьада, япара ва ван акьада.
Рахада, ахварай зун вав рахада,
Аквада, вун ахварай заз, яр.
Гуьгъуьнай лап геж кхьей и манидиз са хейли муьштериярни акъатнай. Дуьрия Рагьимовадин, Тарлан Мамедован мецей и манидихъ яб акалай Асеф чизвай са хейли дишегьлийриз и мани чпиз кхьенвайди хьиз жедай. Амма Асефан рикIе амайди Къемеран канивал тир. И кар пудкъанни цIуд яш хьайидалай кьулухъ Асефа вири элдиз баянзава:
Пудкъанни цIуд яшар жезва чи кьведанни,
гуьзел Къемер,
Заз дамахар авур йикъар аламани рикIел,
Къемер.
Гила вучиз пел ачухна гатазвач зи
ракIар вуна,
На кIевай тир зун акурла бешме туна ви пел,
Къемер.
ЧIалахъ жемир лагьайтIа за акъуднава
уьмуьрдай вун,
Гьамиша гьа вун рикIеваз кхьизва за гъезел,
Къемер.
А гъезелда ава куьгьне гьижрандин дерт,
рикIин ялав,
Кан хьайитIа яб акализ ийида ваз за кIел,
Къемер.
Вилер рекьел алазва зи, гатадай хьиз
ракIар на зи,
Вун кьабулда атайтIа за мани алаз сивел,
Къемер.
КIусни кичIе туш Асефаз сир ахъайиз
и тегьерда,
ХьайитIани кIвале авай вафалу паб зи, хъел,
Къемер.
P. S.
Къе Асеф Мегьманан кьудкъанни вад яш хьанва. Яшариз килиг тавуна рикIе гьа жегьил чIаварин хьиз канивилин ялав авай заридиз чна чандин сагъвал тIалабзава.
ЧIехи гъуцар вичиз куьмек хьурай!
Къурбаналийрин Камран