Камран стхади Забит халудин 90 йисаз талукь са макъала кхьин тIалабайла завай «ваъ» лугьуз хьаначир. Амма са шумуд юкъуз са фикирди зи кьил гатана. ГьикI кхьин, вуч кхьин? Гьи патакай а чIехи инсандикай икьван чIавалди лугьун тавунвай гаф лугьун. Адан поэзиядикай рахадани, тахьайтIа прозадикай. Адан фолклориствиликай кхьидани, тахьайтIа драматургиядикай?.. Тарихчивиликай рахадани, тахьахьайтIа музей арадал гъуникай?..
Са гъвечIи макъалада хайи халкьдиз ада авур кьван къуллугърин гьи патакай рахан? Им гзаф четин кар я. Бес за и чIехи инсандикай вуч кхьин? И суалди зи кьил кукIварзавай, санал къвазиз жезвачир. Пакад юкъуз заз жегьил чIавуз кхьенвай чарарикай са чар жагъана. Адал са шиир алай, бегьем тахьанвай, калацI амай са шиир. Къе заз а шиир арадал атуникай кхьиз канзава.
Гатфарин алахьай гуьулуьшан йикъарикай сад тир. Зун Сумгаитдай КцIариз ял ягъаз хтанвай. Адет тирвал сифте халудал кьил чIугуна хуьруьз хъфин кьетIнавай за. Гьа икI гъилевай чанта автовокзалдавай «камерада» эцигна зун «Халкьдин яратмишунрин кIвал» галай патахъ фенай. Забит халу зал ракIара гьалтнай. Ада:
-Яда Медет, вач паркуниз. Ана ваз рехи плаш алай, яхун, чкIай чIарариз рех ягъанвай кас аквада. Ам Саттар я. Зун хуьквер кьван адан кьил акадра.
-Вун гьинихъ я?-жузунай за.
-Райкомдай эвернава. Зун жезмай кьван фад хкведа.
ИкI лагьана ам рекьин къерехда акъвазарнавай «Вилисда» акъахна, худ гана.
Машинди кьвед-пудра «пурт-пурт» авуна туьхъвена. Им фадлай металломдиз хгана канзавай, гьалдай фенвай са «лух-лух» тир. Рекьяй физвай кьве жегьилди машиндиз хуртI гана худдик ктуна.
Халу райкомдихъ, зун парк галай патахъ фена.
Паркуна рехи плаш алай кас яргъалай акуна зун адав агатна:
-Саттар халу куьн яни?
Ам алукIунилай интеллигентдиз ухшар тушир. Чин тванвачир, къуьнерал кватIнавай рехи чIарариз яд такуна варцар алатнавай жеди.
-Эхь, -лагьана а яхун, са кIус кьван тIиш хкатай касди мугъулдал.
-Зун Забит муаллимди ракьайди я. Вичиз райкомдай эвернава, са зур сятдилай хкведа лугьузвай,-зунни мугъулдал рахана.
Чаз рахадай гаф жагъизвачир. Адан алухди зун вичикай икрагьарнавай. Эхирни ам рахана:
-Квез хъсан парк ава. Инаг гатуз женнет я. КцIар вични иер я.
-Эхь -лагьана за.-Республикадин паркарин арада лап хъсанди я.
Адан КцIар тариф авуни зи гуьгьул шадарзавай.
-Хтул, КцIарин тIебиатдал гьейран тахьун мумкин туш. Иллаки дагъларин акунрал. Анай авахьзавай чарчарал ашукь тахьун дуьнядикай хъелнавай ксарин кар я. Пуд йис я, зун иниз къвез. Гьар сеферда Забит муаллимди зун Лацуз чарчардал тухузва. Ам гзаф къени кас я. Гьи темадай рахайтIани ада вичиз хас кьатIунрив гьа темадай куьлуь-шуьлуьяр акI ачухарда хьи, вун мягьтел хьана амукьда. Асул шаир гьа икI хьана канзавайди я.
Чун рахаз-рахаз паркуна авай ресторандив агакьна.
-Гишинвал авани?-хабар кьуна за.
-Ваъ, са чайник чай хъванайтIа пис жедачир. – жаваб гана заз.
-Чайдикай вучзавайди я, пиво хъсан тушни?-жузун хъвуна за.
-Чай адалай пара хъсан я,-чина хъвер аваз лагьана Саттар халуди.
Чун ресторандихъ галкIанвай чайханадин вилик эцигнавай са столдихъ ацукьна. Чайчиди чаз чайни куьткуьннавай лимон гъана столдал эцигна, чи стаканра чай цана хъфена.
Гьа и арада Забит халу Ядулла Шейдаевахъ галаз атана. За кIвачел къарагъна атанвайбуруз чка гана, абур ацукьайдалай кьулухъ жувни ацукьна. И кар акур Саттар халуди:
-И жегьил Аллагьди хуьрай, акьул авай жегьилдиз ухшар я.- лагьана.
-Эхь,-лагьана Забит халуди.
-Забитан хтул я, жегьил шаир я, — давамна Ядулла муаллимди.
-Саттар муаллим, гьава хушди хьайитIа чун пака Лацуз фида. Ядулла муаллим, вун къведани?- хабар кьуна Забит халуди.
-Ваъ, хуьре рагьметдиз фенвай мирес ава, зун хуьруьз хъфена канда.
-Аллагьди рагьметрай вичиз, чка женнет хьурай.
-Халу, зун къвен ман… Лацар садрани акурди туш. Вирида тарифарзава.
-Ша, машин туьхъвейла ручка элкъуьрдайди герек я. Вавай ручка элкъуьр жедани?
-Чанни акъудда за.
Вири хъуьрена. Гьа икI чун пакад юкъуз Лацуз рекье гьатна. Заз Саттар халу чIугвар, сихилни шира Бегьлулзаде тирди Лаца, ада чIулав карандашдив чIугунвай чарчардин шикил акурла чир хьанай.
Дуьз я, КцIариз атай шаирар, алимар, чIугварар (абур гьинай кандатIани атурай) вири Забит халудиз мугьман жедай. Ада абур КцIарин тIебиатдихъ галаз танишардай. Мугьман кьабулин, гьуьрметдивди рекье хутан лезгидин руьгьдикай хабар гузвай кар я, лугьудай.
И цIарар кхьидайла зи вилерикай шинел алукьна шикил чIугвазвай Саттар Бегьлулзаде, кьилел тесек, къуьнерик чепкен галай Забит Ризванов, марфадихъ акатна кьежей пекер хутунна кавалдик акахьнавай жув карагъзава.
А бахтлу йикъар элкъвена хтанайтIа,
«ВУЧ ХЪСАН ТИР!»
Гатфарин алахьай гуьлуьшан юкъуз,
Вил ягъаз ракъинин яр хъуьрена заз.
Вишриш квай пешерив ша ял ягъ, лугьуз
Хел юзаз къавахдин тар хъуьрена заз.
Авахьна физавай сусан дамахдив,
Агатна мет яна, къайи булахдив.
ХупI сиве гьатна дад цIийи къаймахдин
Винеллай са кьелечI чар хъуьрена заз.
Гьейраннай эл вичин гуьрчек дамахдив,
Авахьна физвай яд чи Шагьнабатдин.
Ахъаяй чIарар хьиз наз гвай таватдин
Чарчардин къеняй са чIар хъуьрена заз.
Вилик квай рагалай къарагъна шагьвар,
Рагъ къулухъ акатай и раг я мармар.
Йиф мукьва жезвайди гузвай хьиз хабар
Мармардин рагавай свар хъуьрена заз.
Легьзеда элкъвена дагъларин гьава,
Гугрумна, пахърахъна Алпанди цава.
ГьикIин за, лугьуз зун хиялда авай,
Гьир-гьирна къвалав гвай хвар хъуьрена заз.
Тади кваз акъахна и хвардин винел,
Гьална Забита ял ягъазвай гъенел.
Саттара чIугвазвай алукIна шинел
Са пипIе кьеж акьур чар хъуьрена заз.
Медет АРЗУМАНОВ,
зари