Алатай йисуз чи журналдин коллективди Р. Бегьбудован тIварунихъ галай манидин театрда кьиле тухвай са мярекатдиз генерал Яшар Айдемировни мугьман атанвай. И шира генерал чи мярекатдиз атуникай менфят къачуна заз журналдиз кхьин паталди адахъ галаз ихтилатардай са вахт кан хьанай. «Отставкадиз акъатайла хьурай», -лагьанай ада.
Са йисни алат тавунмаз ам отставкадиз фенай. Гила рехъ ахъа хьанватIани, завай сакIани адахъ галаз акваз жезвачир. Вучиз лагьайтIа, ам гагь Генжеда, гагьни Шемкирда яракьанрин конференцияйра, тренингра кардив машгъул тир. Эхь, генералдин и рекьяй авай ацIай тежрибадикай чи яракьанри къенин юкъузни менфят къачузма. Яшар малимдини рикI алаз вичин кар жегьил несилриз чирзава. Гьавиляйни адаз буш вахт лап тIимил амукьзава. Идаз килиг тавуна чун адахъ галаз са архайин чIавуз акуна.
СИХИЛ
За адаз сифте гайи суал жуван сихилдикай са малумат гун хьанай.
«ЦIекIуьдлагьай виш йисарин эхирра Шамхалан хтул, Гьарунан хва Айдемира вичин хайи ЭчIехуьруьн медреседа тарсар гузвай. Ам хуьруьн чIехи фекьи туширтIани адаз, гьа дереда авай вири хуьрера чIехиз гьуьрмет авай. Гьар гьафтедин гъвейи юкъуз ам вичин балкIандаллаз жемятдин капI авун паталди Къубадиз рекье гьатдай. Айдемир бубади КцIарай Къубадиз физвай рекьин виридалай дигай чкадал алай Дигагь хуьре гьар сеферда ял ядай. Нупадин чIавуз Айдемир буба ял ягъаз ацукьайла адав са хуьруьнви агатна. Яргъал фейи ихтилатрилай ахпа Айдемир буба адаз мугьман хьана. Гуьгъуьнай абур хванахайриз элкъвенай. Са хейли вахтар алатайдалай кьулухъ хуьруьнвийри Айдемир бубадиз Дигагьиз куьч жен, ина медресе ахъаюн теклифзава. Айдемир бубади теклиф кьабулзава ва ам вичин тек са стха ЭчIехуьре туна амай стхаярни, хзанни галаз Дигагьдал куьч жезва. ЧIехи бубадин хзанрихъ галаз Дигагьиз цIийи нефес къвезва. Хуьрун юкьвал цIийи мискIин эцигзава. Хуьруз Аварандалай, Яргундалай, Хьиляй, Текидай хзанарни куьч хьана къвезва. Хуьр вилиз акваз-акваз чIехи жезва. Яшар вишелай алатдалди Айдемир бубади хуьруьз чIехивалзава. Гуьгъуьнайни и кар 1937-йисалди адан рухвайри, хтулри кьилиз акъудна… Айдемир бубадин са хва Къубадин гъулгъулайра Дигагьдин дереда фейи ягъ-ягъунра гьелек хьанай, са хтулни 37-лагьай йисарин цIайари канай. Зун Айдемир бубадин хва Сейфединан, хтул Мегьеддинан, штул Мегьамедан хва я».
КЬИЛИН ТIАЛДИН ПIИР
Яшар малимдихъ галаз ихтилатар куьтягь хьайидалай кьулухъ зун Абир малимдихъ галаз Дигагь хуьруьз рекье гьатна. Къубадай къведайла рекьин эрчи пата са цIуд сут кьан чилел хуьрун цIуру сурар ала. Сурарин ракIарай гьахьна дуьз вилик фейила «Вилин пIирел» акъатзава. Са тIимил чапла патахъ галай Айдемир бубадин сурни ина пIир я. Эхь, кьилин ва сухван тIалдин пIир! Сурун кьилихъ чIехи са мегъуьн кIанчI ква. Сурун кьилихъ квай мегъуьн кIанчIуниз элкъвез-элкъвез михер ягъанавай. Са бязи михерал рангунин цIилерни кутIуннавай. Чун акуна сурариз мукьвал са кIвалин иеси чав агатна. Алиханов Сакит Къубадин коллеждин малим я. Ада «Заз куьн Айдемир бубадин сурал акуна, гьавиляй атана,-лагьана. Ам чи мирас тир». Малум хьана хьи, Сакит малимдин чIехи бубаярни ЭчIехуьряй куьч хьана атанвайбурукай я. Абур ЭчIехуьруьн виридалай чIехи сихилдикай — Алиханрикай, хуьруьн мискIиндин къерехда авай кIвалере авайбурни вири гьа сихилдикай тирдини чаз Сакит малимди лагьана.
УЬМУЬРДИН РЕХЪ
1955-йисуз Дигагьдал экономист-бухгалтер Мегьамедан хзанда дидедиз хьайи Яшар Айдемирова 1972-йисуз хуьруьн мектеб акьалтIарна Бакудин кьилин яракьан мектебдиз акатнава. Мектеб акьалтрай Яшар малимди вири амай уьмуьр эвел Советрин гьукуматдин, гуьгъуьнайни Азербайжан Республикадин яракьан кьушунриз пахшнава. 1984-йисуз Советрин яракьан кьушунрихъ галаз Афгъанистандин Кандагар вилаятдиз къуллугъиз атай Яшар Айдемиров ина кьве йисуз чIехи са уьмуьрдин ва касвилин мектеб фенва. Кандагар а чIавариз я советрин, яни Америкадин кьушунриз муьтIуьгъ тахьанвай са шегьер тир. А чIавара Кандагардай сагъ акъат хъавун пара тIимил ксариз кьисмет хьанай. Афгъанистандиз фейи капитан Яшар Айдемиров кьве йисалай майор хьиз ва хурал Совет гьукуматдин кьве орден («Яру гъед» ва «Ватандиз къуллугъ», пуд лагьай дережедин), са «Афгъанистан Демократик Республикадин сергьятар хъсан хвейидай» медал алаз хтанай. Кандагарда Яшар малим чи чIалаз ухшар гафар авай чIаларал рахазвай халкьарал гьалтнайтIани, адавай а йисарин ва Афгъанистандин гьаларин заланвиляй и кардин гуьгъуьна физ хьаначир. Гуьгъуьнай ада тарихдай Надир шагьди Кандагардиз куьчарнавай лезгийрикай кIелайла гьайифар чIугунай.
Кьудкъанни цIудлагьай йисарин эвелра, советрин гьукумат чкIизвай чIавара подполковник Яшар Айдемирова гьа вичи кIелай яракьан мектебда малимвалзавай. Советрин гьукумат чкIирла ам Милли кьушунрин цIиргъина сифте гьатайбурукай хьанай. Мектебдай урусрин офицерар акъатна хъфирла генерал-лейтинантар-К. Велиев ва К. Мустафаев, полковникар-Р. Жаферов ва В. Кьасумовни галаз санал подполковник Яшар Айдемирова чинеба кIватIал туькIуьрна мектебдин яракьан техника патахъ-къерехдихъ акъатуникай хвенай. И кардилай гуьгъуьниз Азербайжан Республикадин Яракьан министрди Яшар Айдемироваз полковник звание гана, гьакIни дяве физвай зонадиз бригададин командир тайинарна. Полковник дяведин зонадиз фена. Са куьруь чIавуз Яшар Айдемирова бригада тIвар тунавай са отделения кьван авай яракьанрикай рикIивайни халис бригада кIватIна, абрун гьазурвал хкажна. Идан нетижа яз, адан бригадади дяведа гзаф зурба агалкьунрал кьул туна, гъалабаяр къачуна. 1994-йисуз Азербайжан Республикадин президент Гьайдар Алиеван указдалди Яшар Айдемироваз генерал-майор, 2002-йисузни генерал-лейтинант званияяр гана. Гуьгъуьнан йисара Яшар малим Чин Халкь Республикадиз сефирдин яракьан мушавир ва яракьан атташе къуллугъра хьанва. Ругуд йисуз Хатай-хутайда хьайи Яшар малимди тIимил-шимил гьа чIаларикайни чирнава. Ада лугьунрай уйгъуррилай гъейри хан чIалал рахазвай китайвийрин арадани мусурманвилин дин кьабулнавайбур хейли ава.
«ЦIийиз Китайдиз атайла зун кьабулзавай китайви мусурман тир. Ада вич мусурман тирди зазни чирун патал ихьтин са суал ганай: «Келима-шагьадат жидани?» И ламран хциз зун лезги тирди гьинай чир хьана, лагьана фикирнай за. Ахпа заз чир хьанай, хан чIалалди «жидани» чи чIалалди «чидани» лагьай гаф я кьван. Абрун чIала мад са хейли чи чIалахъ галаз дуьз къвезвай гафарни ава. Тек са гафар ваъ, гьакIни ана уьмуьрай и ругуд йисан къене заз чи халкьарин арада дегь чIавара хьайи авсиятрин са хейли гелерни акуна».
Уьмуьрдин четин рекьера гьина хьунилай са тафаватни тахьана Яшар Айдемирова вичи-вич халис лезги кас, къени инсан ва кьегьал хва хьиз тухванва. Адан экуь уьмуьр чи жегьилар патал гьар чIавуз чешне я. Генералдин хзанда чIехи жезвай хва-Мурада гьеле Бакудавай «Оксфорд» мектебдин кIуьд лагьай классда кIелзава. Им акI лагьай чIал я хьи, Яшар малимдиз гьеле вилик галай уьмуьрда хъийидар крар гьикьан хьайитIани ама.
Адаз мадни чIехи агалкьунринрин мурадралди:
Къурбаналийрин Камран